Bình
Thơ: Phần Dẫn Nhập
Bình Thơ Là Gì?
Nói nôm na là đọc một bài thơ rồi phán nó Hay hay Dở,
hay ở chỗ nào, dở ở chỗ nào, giải thích và chứng minh.
Nhưng làm sao biết nó Hay hay Dở? Người bình thơ phải
“sắm” cho mình một bộ thước chuẩn - chữ chuyên môn là Những Tiêu Chí Để Thẩm Định
Giá Trị Một Bài Thơ.
Có 3 Tiêu Chí Chính:
1/ Tứ Thơ
2/ Kỹ Thuật Thơ
3/ Cảm Xúc/ Hồn Thơ.
Sau nhiều năm học hỏi và chơi trò bình thơ, người viết
bài này đã từ 3 Tiêu Chí Chính “đẻ” ra nhiều tiêu chí khác. Đây chính là bộ thước
chuẩn mà tôi (PĐN) luôn để trước mặt mỗi khi bình thơ. Hôm nay, sau khi trao đổi
với anh Thái Hưng Nguyễn mấy ngày trước, tôi sẽ đem từng cây thước một tặng các
bạn trẻ trong Thơ Ca Nghệ Thuật Đương Đại. Tôi đã nhận lời mời của Trần Hạ Vi nên
cũng gởi bài cho Thơ Ca Không Biên Giới. Tôi cũng kết bạn với Liêu Chi Vương nên
cũng sẽ gởi bài cho Tủ Sách Thi Văn Việt. Ngoài ra, khi số lượng bài kha khá, tôi
cũng sẽ gởi đến những trang báo, trang web mà tôi đã cộng tác từ trước đến nay
để họ tùy nghi sử dụng.
Tôi sẽ cố gắng dùng ngôn ngữ đời thường, tránh từ
chuyên môn nếu có thể được, để cây cầu thông cảm giữa kẻ viết và người đọc luôn
rộng mở.
Tại sao cùng một bài thơ mà khi bình có người khen
hay, kẻ chê dở?
Có 2 lý do chính (không kể khác biệt về tôn giáo, lập
trường chính trị):
1/ Thước chuẩn của mỗi người bình thơ dài ngắn khác
nhau.
Thí dụ: Về
Ngôn Ngữ Thơ, nếu người bình dễ dãi (thước chuẩn ngắn) thì có thể cho là ngôn
ngữ Sang Trong; nếu người bình khó (thước chuẩn dài) sẽ phán ngôn ngữ của bài
thơ hơi Sến
2/ Trình độ, vốn liếng của người bình thơ cao hay thấp,
nhiều hay ít: Tôi tạm chia làm 3 loại:
a/ Bình
thơ tùy hứng; tùy theo cảm nhận của mình, chọn chỗ hay, dở của bài thơ rồi nương
theo tứ thơ mà bình, mà tán. Người bình loại này không có cây thước chuẩn nào
trong túi.
b/ Bình
thơ dựa vào một vài thước chuẩn riêng của mình, thường là thước chuẩn về tứ thơ,
phép ẩn dụ, ngôn ngữ, hình ảnh …. Tuy vậy, cái nhìn của họ về bài thơ vẫn còn
phiến diện, rất thường bỏ sót những điểm Hay, điểm Dở của bài thơ.
c/ Bình
thơ với bộ thước chuẩn chuyên nghiệp: Với khoảng trên 20 cây thước chuẩn (sẽ tăng
thêm theo thời gian), người bình thơ ở đây có thể tiếp cận toàn diện tác phẩm,
nếu gặp lúc cao hứng, lời bình bay bướm, có thể đưa giá trị của bài bình thơ lên
rất cao. Khi viết các bài Luận Văn (Essay), Luận Văn có tra cứu (Research
Paper) sinh viên đại học Mỹ thường sử dụng bộ thước chuẩn tương tự như bộ thước
này.
Bình thơ hay viết “một vài cảm nhận”?
Dưới con mắt người bình thơ, tùy mức độ giàu có về
chất liệu để bình, thơ được chia làm 3 loại:
1/ Nghèo chất liệu: Có những bài thơ rỗng tuếch, ý tứ
không mới lạ, ngôn ngữ bình thường, kỹ thuật thơ non kém, muốn bình tán cũng chẳng
có gì bình tán, người bình thơ sẽ cho qua.
2/ Có một vài điểm (hay hoặc dở) nếu chạm đến sẽ
cung cấp thêm kiến thức về nghệ thuật thơ cho người đọc. Trường hợp này người bình
thơ nên viết cảm nhận. (Thí dụ: Chăn Trâu Đốt Lửa - Một Vài Cảm Nhận). Người bình
chỉ móc trong túi ra vài ba cây thước chuẩn để bình tán những điểm hay, dở
trong bài thơ.
3/ Giàu chất liệu: Nên viết lời bình một cách bài bản,
tiếp cận toàn diện tác phẩm, lấy cả bộ thước chuẩn ra để trước mặt và bình tán
lớp lang, thứ tự.
Bình bài thơ nào cũng sử dụng trên 20 cây thước chuẩn
đó hay sao?
Không hẳn như vậy. Mỗi bài thơ, tùy tay nghề của tác
giả, chỉ cần đem 6 hoặc 7 cây thước chuẩn ra là đủ.(Có bài con số đó còn ít hơn
nữa). Trước tiên, liếc mắt ướm thử xem những Tiêu Chí (thường áp dụng) của bài
thơ so với thước chuẩn của mình có cách biệt nhiều không? Nhiều thì bình tán, ít
hoặc bằng nhau thì cho qua. Thí dụ bàn về Cảm Xúc. Nếu bài thơ khô khốc (không
cảm xúc) hoặc cảm xúc dạt dào, nóng bỏng thì chỉ ra, nói ra cho độc giả biết; cảm
xúc bình thường thì lờ đi hoặc chỉ nói phớt qua.
Có bộ thước chuẩn trong túi, thi sĩ sẽ biết cách làm
thơ hay hơn, độc giả thưởng thức thơ hứng thú hơn, và người bình sẽ bình thơ đúng
và đầy đủ hơn.
Các bạn có thắc mắc, sẽ trao đổi qua comments.
Chúc các bạn thành công.
Phạm Đức Nhì
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét