Thứ Bảy, 19 tháng 11, 2016

BA BÀI THƠ VỀ THƠ


BA BÀI THƠ VỀ THƠ

(Nói chuyện thơ bằng ngôn ngữ tình dục)

Coi Chừng Lầm To   

Thái tử Charles ôm công nương Diana

trên chiếc giường nệm êm ái (1)

Chí Phèo làng Vũ Đại (2)

chẳng cần giường

mà đè Thị Nở ngay bên gốc chuối


Nếu chỉ dựa vào độ mới của chiếc giường

để đoán cô gái nào sướng hơn

có khi bạn lầm to.

 
1/ Trong nhật ký của mình công nương

 Diana chê thái tử Charles “yêu”  không đã.

2/ Chí Phèo (Nam Cao) thì ngược lại.

Lời Bàn:
Không phải cứ làm thơ theo trào lưu văn học mới

là thơ hay hơn, có giá trị hơn. Thơ hay còn tùy thuộc

vào những yếu tố khác.

 

      CHO  THÊM  CỦI

 
Nhiều đấng nam tử

muốn trèo lên đỉnh vu sơn

nhưng “lực bất tòng tâm”

chỉ mới vài bước

đã khuỵu gối giơ tay bỏ cuộc

tội nghiệp người bạn đường

bẽ bàng

thất vọng

 
Có những bài thơ

như cái bếp lò

chỉ loe ngoe vài thanh củi mỏng

nồi trên bếp chưa kịp nóng

lửa đã tàn

còn mong gì gạo biến thành cơm

 
Căn bệnh của quý ông

“chưa đi đến chợ đã hết tiền”

chữa trị có lắm phương nhiều cách

ăn uống bồi bổ, thuốc men …  

riêng những bài thơ như bếp lửa tàn

cách tốt nhất là …. cho thêm củi.

Lời Bàn:

Rõ ràng quá rồi, đâu cần bàn bạc thêm gì nữa.

 
MỘT KIỂU LÀM MỚI THƠ

Người phụ nữ da trắng hồng

còn rất trẻ

chân dài, mông to

eo thon, vai rộng

lõa lồ giữa khu rừng vắng

đang ôm siết một thân cây

miệng phát ra tiếng rên

như con chó điên

đang kỳ động đực

 
Chị đang làm gì thế?

tôi hỏi

“Ta đang làm thơ

làm thơ cũng như làm tình

hãy chống mắt mà xem

ngày mai

giữa đám thơ cũ mèm

như cỏ rác

sẽ xuất hiện

những vần thơ tuyệt tác.”

Lời Bàn:

Tôi rất coi trọng nỗ lực làm mới thơ và rất quý mến những nhà thơ xông xáo vào những vùng đất chưa khai phá để tìm những cây mới, hoa lạ cho vườn thơ. Nếu ví làm thơ cũng như làm tình thì làm tình một cách quái đản như người phụ nữ ở trên sẽ chỉ đẻ ra những bài thơ quái thai. Làm mới thơ kiểu đó thì … vượt quá khả năng cảm nhận của tôi..



Galveston, Texas 05/2015

Phạm Đức Nhì


 

 

 

 

 

Chủ Nhật, 13 tháng 11, 2016

HÃY ĐẾN VỚI VĂN CHƯƠNG BẰNG TẤM LÒNG NHÂN ÁI


                   HÃY ĐẾN VỚI VĂN CHƯƠNG TẤM LÒNG NHÂN ÁI

Sau khi đọc Văn Chương Không Phải Là Đơn Thuốc trên Facebook ông Lang Truong đã có comment như sau:
Có vẻ như ông thích leo lên, ngồi trên đầu các tượng đài, để thiên hạ tưởng mình cao. Có vẻ như, theo ông, nghệ thuật là phải bê nguyên cuộc sống lên sân khấu ; một kiểu " nghệ thuật vị nhân sinh ", luận điệu này nghe quen quá, rất buồn... nôn!
Bởi theo cách cảm nhận nghệ thuật mà ông bày tỏ, thì ca tử của Trịnh Công Sơn cũng phải vứt vào sọt rác :
" Gọi nắng, cho vai em gầy,đường xưa áo bay "
"Mưa vẫn mưa bay, trên tầng tháp cổ. Dài tay em mấy thủơ mắt xanh xao"
Nghệ thuật không phải miêu tả cảm xúc, mà là gợi lên những cảm xúc, ông ạ.
Những gì tri thức không hiểu, hãy để vô thức cảm nhận. Lý trí và trái tim không phải lúc nào cũng dùng chung một ngôn ngữ.
Đừng tự biến mình thành một tên đồ tể văn chương. Trước khi xuống dao mổ xẻ tâm hồn người khác, hãy làm tốt hơn họ đã.
Mong rằng có ngày, thi phẩm của ông sẽ được xuất hiện trong giáo khoa, dùng để giảng dạy cho cả thế hệ, như của Thanh Tâm.


Và Phạm Đức Nhì trả lời:

                         Hãy Đến Với Văn Chương Bằng Tấm Lòng Nhân Ái

 Trước hết xin cám ơn ông Lang Truong đã dành thời gian đọc kỹ bài viết Văn Chương Đâu Phải Là Đơn Thuốc của tôi để viết một cmt khá dài. Ông LT với tôi chưa có cơ hội biết nhau nên chắc đâu có gì mâu thuẫn. Bởi thế đọc cmt nặng lời của ông tôi thấy hơi lạ. Khác biệt quan điểm trong tranh luận văn chương là chuyện thường; xưa nay rất ít người vì thế mà hằn học với nhau, nhất là giữa chốn đông người. Nhưng điều đó đã là một thực tế nên xin phép được trả lời ông từng điểm một cho vấn đề được sáng tỏ.

1/ Ông viết về  tôi“Có vẻ như ông thích leo lên, ngồi lên đầu các tượng đài, để thiên hạ tưởng mình cao”

Trong bài Văn Chương Không Phải Là Đơn Thuốc tôi có đề cập đến tượng đài ở đoạn sau:

“Theo ngôn ngữ của ông LML thì mỗi người yêu thơ đều có một tượng đài trong tim cho mỗi bài thơ mình yêu thích. Tùy cách hiểu và đánh giá của mỗi người tượng đài ấy lớn nhỏ khác nhau.

       Có người đọc thơ để thưởng thức, có người đọc để phê bình. Tôi thuộc loại người thứ hai nên những điều ông LML trách tôi cũng có phần đúng. Tôi đã dùng đủ loại dụng cụ ông nói ở trên để đục đẽo hầu có được một tượng đài – mà theo tôi - đúng với kích cỡ của TBH. Tôi không có khả năng trục tượng đài ra khỏi trái tim của người yêu thơ để đưa vào chỗ ấy một tượng đài khác. Tôi chỉ ước mong những bài viết của mình đủ thuyết phục để có được một vài người yêu thơ tự làm công việc thay thế đó trong tim họ.”

Ông Lang Trương hãy chỉ cho độc giả thấy tôi “thích leo lên, ngồi lên đầu các tượng đài” ở chỗ nào? Xin đừng suy diễn tùy tiện mà nói điều không có cho tôi

2/ “Có vẻ như, theo ông, nghệ thuật là phải bê nguyên cuộc sống lên sân khấu ; một kiểu ‘ nghệ thuật vị nhân sinh’, luận điệu này nghe quen quá, rất buồn... nôn!”

 Không phải tôi, mà chính Thâm Tâm đã tạo ra khung cảnh cuộc đưa tiễn trong Tống Biệt Hành, biến bài thơ thành một sân khấu cuộc đời. Mấy trăm năm trước Nguyễn Du cũng làm như thế với truyện Kiều. Có điều trong truyện Kiều các nhân vật đều tự nói lên suy nghĩ hay tâm trạng của mình. Còn trong TBH

 người đưa tiễn cứ như có bùa phép, thấy được cả những chi tiết nhỏ nhặt trong đầu người ra đi. Thử hỏi độc giả liệu có tin được ‘chân tình’ của tác giả không?” Cái “không khéo” của Thâm Tâm là ở chỗ ấy, và tôi - với cương vị một người phê bình- đã “chê” TBH ở điểm ấy. Nếu ông Lang Truong thấy “rất … buồn nôn” thì cứ việc phê phán luận điểm của tôi bằng lý lẽ và dẫn chứng. Cớ sao lại đem “nghệ thuật vị nhân sinh” ra bêu riếu? Đó không phải là cách tranh luận văn chương nghiêm túc, và hơn nữa, rất bất công với các triết gia đã nghĩ ra và lập nên thuyết NTVNS.

3/ “Bởi theo cách cảm nhận nghệ thuật mà ông bày tỏ, thì ca tử của Trịnh Công Sơn cũng phải vứt vào sọt rác”

Tôi chỉ đồng ý với Nguyên Đình Thi khi trích lời một nhà văn Pháp “Nhà thơ bao giờ cũng là ngôi thứ nhất” mà ông nỡ gán cho tôi cái tội vứt ca từ của Trịnh Công Sơn vào sọt rác thì ông quả là quá nóng nên lại nói oan cho tôi một lần nữa rồi đấy.

4/ “Nghệ thuật không phải miêu tả cảm xúc, mà là gợi lên những cảm xúc, ông ạ.
Những gì tri thức không hiểu, hãy để vô thức cảm nhận”

Tôi không đủ kiến thức để bàn đến những môn nghệ thuật khác. Riêng với thơ, tôi cho rằng “làm thơ để biểu lộ cảm xúc của mình và khơi gợi cảm xúc nơi người thưởng ngoạn.” Người thưởng ngoạn thơ sành điệu, khi đọc một bài thơ, phải “bắt” được tứ thơ, thấy được cái hay, cái dở của kỹ thuật thơ (đó là phần việc của lý trí) và sau cùng mới “lấy hồn ta để hiểu hồn người”. Nếu không “bắt” được tứ thơ và hiểu kỹ thuật thơ mà đòi “lấy hồn ta để hiểu hồn người” thì chỉ là cách đọc thơ  kiểu “nghe hơi bắc nồi chõ” của những kẻ “ngu si hưởng thái bình”, rất đáng thương. Đời sinh ra cái nghề bình thơ để giúp những người “rất đáng thương” ấy

 

5/ “Đừng tự biến mình thành một tên đồ tể văn chương. Trước khi xuống dao mổ xẻ tâm hồn người khác, hãy làm tốt hơn họ đã. Mong rằng có ngày, thi phẩm của ông sẽ được xuất hiện trong giáo khoa, dùng để giảng dạy cho cả thế hệ, như của Thanh Tâm.”

Tôi chỉ mổ xẻ bài thơ rồi sau đó “lấy hồn mình để hiểu hồn tác giả”. Câu nói của ông LT “Trước khi xuống dao mổ xẻ tâm hồn người khác, hãy làm tốt hơn họ đã. Mong rằng có ngày, thi phẩm của ông sẽ được xuất hiện trong giáo khoa, dùng để giảng dạy cho cả thế hệ, như của Thanh Tâm“ là lý luận của một đứa trẻ ngây thơ; người lớn, hiểu biết không ai nói như thế, ông ạ. Nếu đòi “phải có thơ in trong sách giáo khoa thì mới được bình thơ” thì theo tôi, vô số những nhà phê bình trên thế giới (trong đó có rất nhiều người nổi tiếng) đã phải treo bút. Những câu nói “không lường hết hậu quả” như của ông LT không nên có trong một cuộc tranh luận văn chương.

6/ Có lẽ chỉ là một lỗi typo, nhưng xin nhắc ông Lang Truong, tác giả của TBH là Thâm Tâm chứ không phải Thanh Tâm.

7/ Tôi có một bài tổng hợp Tống Biệt Hành - Lời Bình Và Tranh Luận ở cái link dưới đây. Nếu ông Lang Trương muốn trao đổi thêm, tôi rất sẵn sàng thù tiếp. (Nhưng xin chọn sân chơi khác)  http://phamnhibinhtho.blogspot.com/2016/07/tong-biet-hanh-loi-binh-va-tranh-luan.html

Tôi biết cách bình thơ của mình không giống lối bình thơ ve vuốt trước đây bởi tôi nghĩ rằng thấy khuyết điểm của bài thơ mà người bình không nói ra là thiếu lương thiện trong văn chương. Tôi đã có nhiều cuộc trao đổi về TBH – có nhiều ý kiến khác biệt - nhưng không ai hằn học và nặng lời như ông. Tôi nghĩ rằng đến với văn chương bằng tấm lòng nhân ái sẽ giúp không khí hòa nhã và việc khám phá cái hay, cái đẹp của văn chương được kết quả hơn.

Một lần nữa xin cám ơn ông và chúc ông luôn vui khỏe.

Riêng trường hợp bạn Tadeo Truong - người bình luận ké – xin vui lòng đọc bài này. Tôi sẽ không trả lời riêng.

Phạm Đức Nhì


phamnhibinhtho.blogspot.com

 

Thứ Bảy, 5 tháng 11, 2016

THĂM LẠI VƯỜN XƯA


                           

(Đây không phải là một bài bình thơ mà chỉ là vài nhận xét “xổi” của một người đọc gặp được bài thơ ưa thích.)
SÀI GÒN ĐAU

em yêu Sài Gòn, vì nơi đó có một người đau
một người mất những vàng son quá khứ…
sông cạn gió
đường cạn dần cây lá
mà mắt anh không cạn những mùa xưa!


Sài Gòn của anh
một thời Công Lý
một thời Tự Do
Sài Gòn của một thời Thương Xá
em bước qua, ngơ ngẩn mắt quê mùa

một thời của anh – em chưa trải nắng mưa
chưa vào kho sách cũ
chưa nỗi nhớ thắt lòng
chưa vướng một niềm riêng

không có tình yêu, Sài Gòn như đất trống
như câu thơ lạc vận chẳng neo hồn (1)


không giữ lại dáng hình xưa được nữa
Sài Gòn đau ngơ ngác buổi em về
anh ở đâu những ngày cây lá đổ
có đợi chờ bàn tay nắm sẻ chia?


có chờ nghe em nói giữa ngàn khuya
xa xót lắm những thờ ơ đã lỡ
Sài Gòn đau … Sài Gòn đau … anh ơi, thêm một miền tiếc nhớ
thêm một lần lặng đắng để thầm thương…
(Đinh Thị Thu Vân)

Lần đầu đọc Sài Gòn Đau của Đinh Thị Thu Vân, bài thơ tác giả cho biết viết đã gần 2 năm trước, ngay câu thơ đầu tiên tôi đã “bị” chị cuốn vào dòng cảm xúc của tứ thơ:
“em yêu Sài Gòn, vì nơi đó có một người đau
một người mất những vàng son quá khứ”


Người Đó là ai? Một người thân yêu trong tâm tưởng, hay chỉ là một “bóng dáng người” chị mượn để nói đến hàng triệu người miền Nam đã đau vì “mất những vàng son quá khứ”? Tôi không có câu trả lời. Nhưng đâu có hề gì. Đọc tiếp mấy câu sau tôi có cảm giác là chị không viết cho ai khác mà là cho riêng tôi.
“sông cạn gió
đường cạn dần cây lá
mà mắt anh không cạn những mùa xưa
Sài Gòn của anh
một thời Công Lý
một thời Tự Do
Sài Gòn của một thời Thương Xá"


thì “anh” đó chính là tôi chứ còn ai nữa! Và tôi tin là sẽ có không ít người – không cần sống ở Sài Gòn mà chỉ cần đến thăm thành phố ấy một đôi lần khi “vẫn còn dáng hình xưa cũ” - cũng có cảm giác như tôi.
Và đây là đoạn cuối - đoạn hay nhất của bài thơ:
“không giữ lại dáng hình xưa được nữa
Sài Gòn đau ngơ ngác buổi em về
anh ở đâu những ngày cây lá đổ
có đợi chờ bàn tay nắm sẻ chia?
có chờ nghe em nói giữa ngàn khuya
xa xót lắm những thờ ơ đã lỡ
Sài Gòn đau … Sài Gòn đau … anh ơi, thêm một miền tiếc nhớ
thêm một lần lặng đắng để thầm thương”


rất lãng mạn, rất đau và rất … đẹp
Ngôn ngữ, hình ảnh trong Sài Gòn Đau đẹp, lạ và sang. Chị đã dừng lại đúng lúc để không bước qua lãnh địa của “điệu” và sến.
Những gì tôi viết nãy giờ chỉ là cái tài, cái “khéo” về kỹ thuật. Cái hay của bài thơ mà khiến tôi vẫn còn bâng khuâng xao xuyến khi viết những dòng chữ này chính là cảm xúc. Cảm xúc đầy ắp, không phải chỉ tụ lại ở một câu, một đọạn như nhiều bài thơ khác, mà tỏa ra gần như đều khắp, bàng bạc trong mỗi chữ, mỗi câu. Tôi có cảm giác là ngay cả giữa những hàng kẻ cũng đẫm ướt những đau thương, tiếc nhớ. Thứ cảm xúc này không thể giả mạo mà chỉ có thể đến từ một tâm hồn trĩu nặng tiếc nhớ, đau thương.

Tôi đã nói lời Chào Tạm Biệt,  nhưng đọc bài thơ lại thấy vấn vương. Thôi thì bướm lại bay về thăm khu vườn xưa cũ. Chỉ xin ai đó đừng khua tay xua đuổi bướm đi.

Phạm Đức Nhì
nhidpham@gmail.com

CHÚ THÍCH
1/ Bài thơ có một câu rất tượng hình, rất đẹp nhưng hình như đã không còn đúng nữa:
như câu thơ lạc vận chẳng neo hồn”
Với sự thay đổi đến chóng mặt của hình thức thơ, thơ chẳng neo hồn là vì nhiều lý do khác chứ không phải vì lạc vận; có khi nhờ lạc vận (thoát vận) mà đoạn thơ hay hơn.
Tôi không đưa nhận xét này vào bài viết vì nó làm nghẽn dòng cảm xúc, làm người đọc mất hứng khi đang thả hồn thưởng thức cái đẹp của bài thơ


PHỤ LỤC:



  CHÀO TẠM BIỆT
 Cũng vì nhìn khuôn mặt “buồn đến tê tái lòng” của “nàng”, thấy “thương” quá nên tôi - một kẻ mới chập chững bước vào sân chơi facebook – đã mạnh dạn bấm vào add friend để làm quen, và ngay tối hôm ấy trở thành bạn với Đinh Thị Thu Vân để rồi mấy ngày sau phải lòng với bài thơ Trái Tim Rao Bán của chị. Tôi đã bỏ ra gần một tháng trời ăn ngủ với bài thơ để cho ra đời hai bài viết, giới thiệu đến bạn đọc cái hay, cái đẹp của thi phẩm rất độc đáo này.
Hai bài viết mà tâm điểm là Trái Tim Rao Bán đã xuất hiện trên một số trang web ở trong nước và hải ngoại, nhưng đặc biệt, khi mang về trang nhà của ĐTTV trên FB, đã được bạn bè và những người yêu mến thơ chị tìm đọc với sự quan tâm sâu sắc. Đã có một số bình luận đề cập đến những ưu điểm và khuyết điểm của bài viết; tôi cũng có trao đổi khá thú vị với một vài người. Vẫn còn một chút khác biệt nho nhỏ trong cách nhìn nhận và đánh giá thơ ca nhưng nói chung không khí trò chuyện hòa nhã, lịch sự và thân tình. Xin cám ơn những người bạn của ĐTTV – đã đối xử tốt với một kẻ xa lạ như tôi.

Biết chị là Hoa đã vắng chủ và đang thèm một bờ vai
 
làm sao cho em vài tích tắc
vài tích tắc thôi mà
vài tích tắc
vùi thương trên vai xa...
(Nhớ, ĐTTV)

tôi đã mấy lần bóng gió đưa đôi vai rắn chắc của mình cho mượn nhưng lần nào chị cũng lắc đầu và “chỉ tay ra hướng Quốc Lộ”. Hiểu ý chị, tôi nhớ lại đoạn kết đã viết về bài thơ Chạm của nữ sĩ Đậu Thị Thương: “Tôi chỉ là con bướm thơ đa tình, thấy vườn thơ cô hay hay, là lạ bay đến lượn chơi đôi vòng để thưởng thức hương thơm, vẻ đẹp. Giờ đây xin gởi đến cô chủ vườn lời cám ơn chân thành và xin được vẫy tay từ biệt để bay đến những vườn thơ mới.”


Cũng với ý ấy, xin Chào Tạm Biệt nhà thơ Đinh Thị Thu Vân. Xin chào những người bạn thân mến của chị trên FB. Nếu có “duyên thơ”chúng ta sẽ gặp lại.
Trân trọng,
Phạm Đức Nhì
nhidpham@gmail.com
phamnhibinhtho.blogspot.com


CHÀO TẠM BIỆT


                                             CHÀO TẠM BIỆT

 Cũng vì nhìn khuôn mặt “buồn đến tê tái lòng” của “nàng”, thấy “thương” quá nên tôi - một kẻ mới chập chững bước vào sân chơi facebook – đã mạnh dạn bấm vào add friend để làm quen, và ngay tối hôm ấy trở thành bạn với Đinh Thị Thu Vân để rồi mấy ngày sau phải lòng với bài thơ Trái Tim Rao Bán của chị. Tôi đã bỏ ra gần một tháng trời ăn ngủ với bài thơ để cho ra đời hai bài viết, giới thiệu đến bạn đọc cái hay, cái đẹp của thi phẩm rất độc đáo này.
Hai bài viết mà tâm điểm là Trái Tim Rao Bán đã xuất hiện trên một số trang web ở trong nước và hải ngoại, nhưng đặc biệt, khi mang về trang nhà của ĐTTV trên FB, đã được bạn bè và những người yêu mến thơ chị tìm đọc với sự quan tâm sâu sắc. Đã có một số bình luận đề cập đến những ưu điểm và khuyết điểm của bài viết; tôi cũng có trao đổi khá thú vị với một vài người. Vẫn còn một chút khác biệt nho nhỏ trong cách nhìn nhận và đánh giá thơ ca nhưng nói chung không khí trò chuyện hòa nhã, lịch sự và thân tình. Xin cám ơn những người bạn của ĐTTV – đã đối xử tốt với một kẻ xa lạ như tôi.

Biết chị là Hoa đã vắng chủ và đang thèm một bờ vai
 
làm sao cho em vài tích tắc
vài tích tắc thôi mà
vài tích tắc
vùi thương trên vai xa...
(Nhớ, ĐTTV)

tôi đã mấy lần bóng gió đưa đôi vai rắn chắc của mình cho mượn nhưng lần nào chị cũng lắc đầu và “chỉ tay ra hướng Quốc Lộ”. Hiểu ý chị, tôi nhớ lại đoạn kết đã viết về bài thơ Chạm của nữ sĩ Đậu Thị Thương: “Tôi chỉ là con bướm thơ đa tình, thấy vườn thơ cô hay hay, là lạ bay đến lượn chơi đôi vòng để thưởng thức hương thơm, vẻ đẹp. Giờ đây xin gởi đến cô chủ vườn lời cám ơn chân thành và xin được vẫy tay từ biệt để bay đến những vườn thơ mới.”


Cũng với ý ấy, xin Chào Tạm Biệt nhà thơ Đinh Thị Thu Vân. Xin chào những người bạn thân mến của chị trên FB. Nếu có “duyên thơ”chúng ta sẽ gặp lại.
Trân trọng,
Phạm Đức Nhì
nhidpham@gmail.com
phamnhibinhtho.blogspot.com